Voice-over, een geschiedenis
Wist je dat voice-over één van de oudste beroepen ter wereld is? Ik heb de ontwikkelingen van de afgelopen 2500 voor je op een rijtje gezet...
In de ochtend van 23 mei 1921, een uur voor de zon op haar hoogste punt stond, deed de Engelse archeoloog sir David Freeman een bijzondere ontdekking. Tijdens opgravingen in een grot op het Griekse eiland Lipsi vond hij een grote ronde plaat, gemaakt van klei. Op de kleiplaat waren talloze kleine putjes uitgekerfd. Hoewel Freeman besefte dat hij op iets bijzonders was gestuit, kon hij nog niet bevroeden welke ontdekking hij had gedaan.
The Voice Actor Stone
De impact van Freeman’s ontdekking werd pas enkele maanden later duidelijk. De archeoloog wist zijn vondst mee te smokkelen naar Londen, alwaar na uitvoerig onderzoek de conclusie kon worden getrokken dat hij inderdaad een opzienbarende vondst had gedaan: de raadselachtige plaat bevatte de oudste voice-over opname ooit. David Freeman noemde zijn ontdekking ‘The Voice Actor Stone’. Vijf jaar later werd de archeoloog dankzij zijn ontdekking door koning George V tot ridder geslagen.
‘The Voice Actor Stone’ leidt nu, bijna 100 jaar later, nog steeds tot spanningen tussen Griekenland en Groot-Brittannië. De Grieken zijn van mening dat de kleiplaat hen toebehoort en dat de Britten hem gestolen hebben. Om die reden wordt ‘The Voice Actor Stone’ al decennia niet meer tentoongesteld en wordt de exacte locatie van het artefact angstvallig geheim gehouden, uit angst dat de Grieken het stelen en terugbrengen naar Lipsi. Volgens geruchten zou ‘The Voice Actor Stone’ bewaard worden in een kluis in de catacomben van The British Museum.
Voice over offers
Dankzij Freeman’s ontdekking weten we nu dat de eerste voice-overs aan het werk gingen in de Archaïsche periode (800 tot 480 voor Christus). Vermoedelijk vind het voice-over werk zijn oorsprong in het polytheïsme dat de Oude Grieken destijds aanhingen. Om de goden te eren, spraken de voice-overs berichten in van edelen. Zij offerden de voice-over opnamen aan de goden, in de hoop gunsten af te dwingen. Het schijnt dat soms niet alleen de opnamen, maar ook de voice-overs zelf aan de goden geofferd werden. Historici hebben hier tot op heden nog geen doorslaggevende bewijzen voor kunnen leveren.
In de periode vanaf het jaar 250 voor Christus nam het voice-over werk een grote vlucht. Uit die tijd stammen de eerste voice-overs voor bedrijfsfilms en televisieprogramma’s. Omdat de uitvinding van film en televisie nog twee millennia op zich zou laten wachten, werden deze als toneelstuk opgevoerd, waarbij de voice-over opname op de achtergrond werd afgespeeld. Tijdens de pauze werden enkele commercials ten gehore gebracht, uiteraard ingesproken door een voice-over.
Olympische stemmen
Stemmen speelden ook een rol tijdens de Klassieke Olympische spelen. Uiteraard als commentator, maar ook als deelnemer. ‘De Inspreek Marathon’ en de ‘Vocale Sprint’ waren gedurende enige tijd officiële Olympische nummers. Bij de sprint dienden voice-overs een tekst van een halve kleitablet in 15 seconden uit te spreken.
Rond het jaar 0 verspreidden de eerste voice-overs zich over de rest van de wereld. De Romeinen namen altijd enkele voice-overs mee op hun veldtochten. Ze moesten het moraal van de troepen verhogen door propaganda en boodschappen van het thuisfront uit te spreken. Maar ook op het Arabisch schiereiland, in Afrika en in China was voice-over een veel voorkomend beroep.
Goddelijke stem
De middeleeuwen waren geen goede periode voor de voice-over. Er was weinig vraag naar professionele stemmen en Paus Alexander II vaardigde in 1069 zelfs een ban uit op voice-overs. Volgens de kerkvader diende uitsluitend de stem van god te horen te zijn en zou elke andere stem die versterkt te horen was gelijk staan aan de stem van de duivel. Het verbod leidde zelfs tot vervolging van voice-overs. Veel stemmen sloegen op de vlucht en sommigen belandden zelfs op de brandstapel.
Gelukkig kwam aan deze zwarte periode uit de voice-over geschiedenis een eind, toen het Vaticaan het verbod in 1264 weer introk. In de jaren daarna groeide het aantal professionele stemmen weer en in 1492 bereikten de eerste voice-overs zelfs de Nieuwe Wereld. Aan boord van de Santa Maria van Christoffel Columbus kwamen drie stemacteurs aan in Amerika. Eén van hen raakte dankzij een verkoudheidsvirus van inheemse bewoners zijn stem kwijt, maar de anderen ging snel aan de slag en spraken een reisverslag in voor Columbus.
De Gouden Eeuw
Vanaf de zeventiende eeuw kende de stemmenwereld een rijke bloeiperiode. De opkomst van de boekdrukkunst veroorzaakte een lawine van nieuwe voice-over teksten. Sommige stemacteurs legden zich toe op een nieuwe discipline: het inspreken van audioboeken. Ook werd in deze periode de eerste audiotour voor een museum opgenomen en waren er voor het eerst voice-overs te horen bij animaties. Hierbij werd de opname afgespeeld terwijl de animator heel snel zijn tekeningen liet zien.
Stemmen begonnen zich te verenigen in gilden. Dankzij de groeiende vraag naar voice-overs begaven zich veel nieuwe, onervaren stemmen op de markt die tegen afbraakprijzen matig voice-over werk leverden. Om zich hiertegen te wapenen, en om opdrachtgevers kwalitatief goede voice-overs te garanderen, ontstonden stemmengilden. Toen rond 1700 de economie instortte, nam ook de hoeveelheid werk voor voice-overs af en vielen de gilden weer uit elkaar.
1895
Het jaar 1895 markeert een enorme stap voor stemacteurs. Dat jaar werden twee uitvindingen gedaan die voor voice-overs van onmetelijk grote betekenis zijn. Allereerst de uitvinding van de radio door Nicola Tesla en Guglielmo Marconi (die tot hun dood met elkaar zouden strijden over wie de eerste was) en de vertoning van de eerste filmbeelden door de Franse broers Lumière. Overigens, bijna 20 jaar eerder, in 1876 deed de Duits-Amerikaanse elektrotechnicus Emile Berliner een uitvinding die ook van wezenlijk belang was voor stemmen: de microfoon. Een jaar later maakte Thomas Edison de eerste fonograaf-opname die meteen weer afgespeeld kon worden.
Bovenstaande uitvindingen leidden tot de ontwikkeling van platenspelers, radio, bioscoopfilms en uiteindelijk de televisie. En hoewel films in eerste instantie geluidloos waren (de gebroeders Lumière schijnen een bloedhekel aan voice-overs te hebben gehad), hadden vanaf 1929 alle bioscoopfilms ook geluid.
Technologische ontwikkeling
Daarna ging het snel: stemmen spraken voice-overs in voor films, stemacteurs deden stemmen voor tekenfilms en de eerste radiocommercials gingen de lucht in. Dankzij de doorbraak van televisie en de introductie van de videorecorder nam het werk van voice-overs een nog grotere vlucht. Er kwamen ook veel nieuwe producties bij die een stem nodig hadden, zoals billboards, explanimations, pre rolls, e-learnings, webvideo's en voice mails.
De meeste voice-over opnamen vonden plaats in professionele geluidsstudio’s, maar ook dat zou veranderen. Dankzij de opkomst van het internet vanaf de jaren ’90 en de mogelijkheid om geluid digitaal op te nemen en te bewerken, is het steeds makkelijker geworden om een voice-over opname te doen in een thuisstudio en digitaal aan te leveren bij de klant. Van ‘The Voice Actor Stone’ tot aan online een voice-over bestellen die dezelfde dag nog geleverd wordt: na ruim 2500 jaar spreken voice-overs nog steeds elke tekst in die je maar wilt!