Hoe schrijf je een goede voice-over tekst?
Als stemacteur spreek ik elke dag teksten voor commercials, animaties en bedrijfsfilms in. Van sommige teksten word ik als stem heel blij.
Die zijn duidelijk, lopen als een trein en zijn lekker om in te spreken. Van andere teksten word ik als stem… ehm… wat minder blij. Hoe schrijf je nou een goede voice-over tekst?
Vergeet de directeur
Legendarisch zijn de scripts voor bedrijfsfilms die geschreven zijn door de directeur. Je haalt ze er als stem altijd meteen uit. Ze zijn te lang, bevatten veel te veel informatie en details en zitten boordevol rammelend taalgebruik. Je struikelt over de clichés en het verhaal is veel te formeel geschreven. En ik begrijp zo’n directeur. Hij heeft het bedrijf misschien al jaren geleden opgericht, heeft het met bloed, zweet en tranen opgebouwd en kent als geen ander alle ins en outs: ferro en non-ferro materialen, tig en mig lassen, knippen en kanten van plaatmateriaal, lasersnijmachines… Elk detail moet in de bedrijfsfilm. En tot slot: “Wij gaan altijd een stap verder voor onze klant!”
Als je echt een goede voice-over onder je bedrijfsfilm wilt, lees dan het verhaal van de directeur aandachtig door, gooi het vervolgens met een mooie driepunter in de oud-papier bak en slinger Word aan…
De boodschap
Voordat je een voice-over script gaat schrijven, moet je goed bedenken wat je wilt vertellen. Welke boodschap wil je communiceren? Schrijf de boodschap duidelijk op en zet daaronder in een aantal punten neer met welke argumenten je die boodschap duidelijk wilt maken. Soms is het goed om ook te bedenken wat je niet wilt vertellen. Welke punten voegen niet zoveel toe en kun je weglaten uit je verhaal? Aan het einde van een radiocommercial melden sommige bedrijven hun adres, website en hun telefoonnummer. Zonde. Alleen de website is genoeg.
De verhaallijn
Bedenk hoe je je boodschap gaat overbrengen. Je kunt het verhaal simpel houden, door gewoon van begin tot eind alle punten uit te werken. Dat is prima. Maar je kunt je verhaal ook tot leven wekken door bijvoorbeeld één of meer karakters te introduceren: “Dit is Bob. En dit is zijn kat Dexter. Bob en Dexter zijn op zoek naar een nieuw huis.” Een veelgebruikte techniek is het neerleggen van een probleem: “Veel gezinnen willen graag verhuizen. Maar ze weten niet waar ze moeten beginnen met het zoeken van een nieuwe woning.” Vervolgens geef je in een aantal punten de oplossing van het ‘probleem’.
Jij, u of jullie?
Hoe moet de voice-over je doelgroep aanspreken? Maak een keuze tussen ‘jij’ of ‘u’. Mijn voorkeur gaat uit naar ‘je’. Dat is persoonlijker, minder formeel en plechtig. Maar ‘u’ kan natuurlijk prima, zeker als het onderwerp een zekere afstand vereist. Gebruik in ieder geval nooit ‘jullie’, want je wilt je publiek zo direct mogelijk aanspreken. Op Radio 1 hoor ik presentatoren nog wel eens zeggen: “De luisteraars kunnen ook reageren.” Tegen wie heeft die presentator het dan? Tegen de regisseur of de technicus? In ieder geval niet tegen de luisteraar, want die zal zich door die mededeling totaal niet aangesproken voelen en dus ook niet snel reageren. Oh ja: blijf consequent in het gebruik van de aanspreekvorm in je tekst. Gebruik ‘je’ en ‘u’ dus niet door elkaar.
Goed verhaal, lekker kort
Of je nou een voice-over voor een commercial, een animatie of een e-learning schrijft: hou het kort en bondig. Bij een radiocommercial ben je gebonden aan een maximum lengte van bijvoorbeeld 15, 20 of 25 seconden. Probeer een verhaal van 30 seconden niet in een radiocommercial van 20 seconden te proppen, anders moet de stemacteur belachelijk snel gaan praten. Of erger nog: door middel van ‘timestretching’ technisch versneld worden. In beide gevallen krijg je een onnatuurlijk resultaat en zal je boodschap minder goed overkomen. Als je maar 20 seconden hebt, schrijf dan ook een tekst van 20 seconden. Tip: wil je je tekst timen? Lees hem dan hardop voor. ‘In je hoofd’ lees je namelijk veel sneller dan wanneer je een tekst uitspreekt.
Bij animaties, bedrijfsfilms en e-learnings ben je meestal niet gebonden aan een maximumlengte van je voice-over tekst, maar ook hier geldt: hoe korter, hoe beter. Waarom zou je kijkers vervelen met overbodige info en het risico lopen dat ze je prachtige animatievideo niet uit kijken omdat ie te lang duurt? Een lengte tussen 1 en 2 minuten is voor een animatie voldoende. E-learnings kunnen soms wel 3 kwartier duren. Hier wil je vooral zoveel mogelijk informatie op een zo duidelijk mogelijke manier overbrengen. Maar: maak je tekst ook hier niet langer dan nodig.
Goed verhaal, lekker kort 2
Veel zinnen in commercials en webvideo’s zijn te lang. Niet alleen voor de voice-over, maar vooral voor je publiek. Hoe langer een zin, hoe moeilijker die te begrijpen is. Zinnen met een lengte tot 10 à 15 woorden zijn voor de meeste mensen prima te begrijpen. Voor iemand met een gemiddeld IQ is een zin van meer dan 20 woorden te ingewikkeld. En de voice-over praat gewoon door… Je kunt de zin niet nog een keer lezen. Is een zin te lang? Knip hem dan op. En wissel lange en korte zinnen af in je voice-over script. Zo krijgt je tekst een lekker ritme.
Gebruik spreektaal
Als je een tekst schrijft voor een radio- of tv-commercial, een uitlegvideo of een bedrijfsfilm, dan weet je dat die tekst uitgesproken gaat worden. Gebruik daarom spreektaal. Je zult de Nobelprijs voor de Literatuur er waarschijnlijk toch niet mee winnen, dus kun je maar beter zorgen dat je script zo prettig mogelijk uitgesproken kan worden en daardoor duidelijk overkomt op je publiek.
Voorkom tussenzinnen en tangconstructies, ambtelijke taal (‘middels‘, ‘reeds‘, ‘dergelijke‘, ‘vanwege‘), jargon en andere ingewikkelde taal. Schrijf zo actief mogelijk, dat is veel prettiger om naar te luisteren. Dus niet: “De klant werd door de winkelier geholpen”, maar “De winkelier hielp de klant”. Gebruik zo weinig mogelijk de lijdende vorm. Dit bereik je door de zinnen zoveel mogelijk te laten beginnen met het onderwerp.
Lezen en herlezen
Is je voice-over tekst klaar? Lees hem dan nog eens goed door. En nog een keer. Laat hem door iemand anders lezen. Mis je nog iets? Kan er nog iets uit? Lees de tekst ook een keer hardop voor. Bekt het? Loopt ie lekker? Zitten er misschien toch te lange zinnen in? En… let ook op taalfouten. Een simpele spelfout als ‘je word’ of het vergeten van een hoofdletter overkomt mij ook wel eens. Die fouten hoor je gelukkig niet bij het inspreken van een voice-over… Maar ik kom ook vaak pijnlijke fouten tegen zoals ‘deze machine is groter als zijn voorganger’, ‘het meisje die’ en ‘hij is slimmer als hem’. Als je een professionele voice-over tekst schrijft, moet je alert zijn op dit soort taalmissers.
Zorg dat je tekst helemaal goed is voordat ie naar de voice-over gaat. Ik maak als stem vaak mee dat een klant de tekst aanpast nadat ik hem heb ingesproken. Een kleine tekstaanpassing neem ik altijd gratis op, maar als de klant besluit om de tekst achteraf helemaal om te gooien, reken ik opnieuw een inspreek fee. Zonde van het geld en zonde van de tijd. Check-check-dubbelcheck dus!
Tot slot
Als ik een voice-over inspreek, kom ik in het script wel eens afkortingen en namen tegen waarvan niet altijd duidelijk is hoe ik ze uit moet spreken. Geef bovenaan de tekst of in een begeleidende e-mail duidelijk aan hoe een afkorting uitgesproken moet worden. Spreek je bijvoorbeeld ‘I.V.I.’ uit als ‘ie-vee-ie’ (NL), als ‘eye-vee-eye’ (ENG) of zelfs als ‘ievie’ (NL) of ‘ivy’ (ENG)? Als de afkorting voluit uitgesproken moet worden (‘i.v.m’, ‘bijv.’, ‘z.s.m.’), gebruik dan géén afkorting in de tekst.
Onlangs ontving ik een voice-over script waarin een project met de naam ‘IT4CS’ voorbij kwam. In deze afkorting moesten ‘IT’ en ‘4’ in het Engels uitgesproken worden en ‘CS’ juist weer Nederlands. Gelukkig had de klant dit vooraf duidelijk aangegeven. En ‘24/7’ moet ik ook vaak inspreken. Engels? Of liever op z’n Hollands?
Ook kom ik in veel voice-overs woorden (of zelfs hele zinnen) tussen haakjes tegen en vraag ik me af of ik die tekst wel of niet moet uitspreken. Haal de haakjes dus weg (of de tekst die ertussen staat) al naar gelang je wilt dat de voice-over het wel of juist niet uitspreekt. Hetzelfde geldt voor opsommingstekens. Geef duidelijk aan wat er wel of niet uitgesproken moet worden.
Veel succes met het schrijven van je voice-over. Een goede tekst is fijn voor de stemacteur, het publiek, voor jou en voor je klant!